اگر تا ده، پانزده سال قبل خانواده‌ای قصد خرید یکی از انواع لوازم خانگی را داشت برای تهیه آن به یکی از بازار‌های اصلی شهر مراجعه می‌کرد که هم کالا‌های ارزان‌تری داشتند و هم تنوع بیشتر، اما این روز‌ها انواع و اقسام لوازم خانگی جدید در فروشگاه‌های بزرگ و مال‌های تجاری عرضه می‌شوند و مدام هم در حال به‌روز شدن هستند، با تغییر چهره شهر‌ها و سبز شدن قارچ‌گونه مگامال‌های بزرگ در هر محله‌ای دیگر کمتر کسی از خرده‌فروشی‌های محلی خرید می‌کند.

در یک سال گذشته، پدیده تازه‌ای به بازار لوازم خانگی ایران وارد شده و آن وجود فروشگاه‌های بسیار بزرگی است که با تکیه بر منابع بانک‌ها، اقدام به تسهیلات‌دهی به خریداران می‌کنند. شرایط بسیار مناسب این‌گونه فروشگاه‌ها علاوه بر تبلیغات گسترده تلویزیونی، هر خریدار بالقوه‌ای را برای حضور در یک «سرا» یا فروشگاه لوازم خانگی وسوسه می‌کند.

باتوجه به تورم موجود و کاهش قدرت خرید، امکان خرید نقدی در سطح لوازم خانگی دیگر تقریبا برای بسیاری از مردم وجود ندارد و این فروشگاه‌ها به گزینه مطلوبی برای مردم عادی تبدیل شده‌اند. این درحالی است که چنین مکانیزمی، سر و صدای کسب و کار‌های خرده‌فروش لوازم خانگی را بلند کرده، چراکه آن‌ها معتقدند امکان رقابت با چنین رانتی را ندارند. تورم ۴۰درصدی، حفظ ارزش پول را سخت کرده است.

در نتیحه پس‌انداز برای خرید نقدی هم ریسک را برای مردم زیاد می‌کند. از سوی دیگر، پروسه دریافت وام مانند گذشته نیست و شرایط دریافت وام برای انجام خرید نقدی سخت‌تر شده است؛ بنابراین حرکت به سوی ظهور فروشگاه‌های اقساطی، از فروشگاه‌های بزرگ‌مقیاس گرفته تا مغازه‌هایی که مشغول فروش قسطی هستند، بیش از پیش شدت گرفته است. این فروشگاه‌ها در ابتدا برای جذب مشتری، طرح فروش اقساطی بلندمدت را اجرا کرده و پس از آنکه با معضل دسته چک نداشتن بخش اعظمی از مردم مواجه شدند، با همکاری بانک‌ها دست به راه اندازی سیستمی زدند تا این معضل نیز برای آن‌ها برطرف شود.

البته که چنین روشی می‌تواند بخش تولید را تحریک کند. اما کسب و کار‌های خرد لوازم خانگی در معرض تعطیلی هستند و این موضوع را می‌توان از میزان هشدار‌هایی دید که در این باره داده می‌شود. اکبر پازوکی، رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی درخصوص تاثیر مجتمع‌های بزرگ لوازم خانگی بر کسادی خرده‌فروشی‌های کوچک محلی به «اعتماد» گفت: متاسفانه با وجود آنکه بار‌ها تاکید شده که بانک‌ها حق بنگاه‌داری ندارند، اما همچنان به این مدل از فعالیت خود ادامه می‌دهند، صنف ما با ساخت فروشگاه‌های لوازم خانگی مشکلی ندارد، اما با مدل فروش اقساطی این فروشگاه‌ها مشکل دارد.

پازوکی با بیان اینکه این مدل از فروش از زمان شیوع کرونا افزایش پیدا کرده است، ادامه داد: به دلیل کاهش قدرت خرید مردم به نام قسطی فروشی شاهد سوءاستفاده‌هایی در این خصوص هستیم که با تبلیغات عوام‌فریبانه در رسانه ملی و بیلبورد‌های شهری مردم را به سمت این فروشگاه‌های خاص هدایت می‌کنند و پول‌های کلانی هم از مردم می‌گیرند. رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی گفت: قدمت صنف لوازم خانگی در مناطق بورس و غیربورس به ۶۰ سال می‌رسد و متاسفانه این روز‌ها در حال نابودی هستند و تنها در صورتی که بانک‌ها حمایت خود را از بخش توزیع لوازم خانگی به سمت تولید لوازم خانگی ببرند اوضاع خرده‌فروشی‌ها هم بهتر می‌شود.

قدرت خرید مردم افت کرده است

پازوکی خاطرنشان کرد: در طول ۵ سال گذشته سعی شد تا کالا‌های ایرانی باکیفیت جایگزین کالا‌های خارجی شود و برای رشد تولید داخلی هم تلاش شد، اما با این مدل از پرداخت وام‌های بانکی به بخش توزیع شاهد ورشکستگی برخی بنگاه‌های تولیدی هستیم. او ادامه داد: تولیدکنندگان در گذشته به صورت اعتباری، با چک یا سفته و اعتبارسنجی بانکی و... اجناس خود را به ما می‌فروختند و ما هم این کالا‌ها را ۶ ماهه و ۱۲ ماهه می‌خریدیم و به خاطر رقابت بیشتر سعی می‌کردیم با همان قیمتی که اعلام شده بود به مصرف‌کننده بفروشیم. پازوکی افزود: امروز مردم قدرت خریدشان را از دست داده‌اند و بانک‌ها هم چندان وامی به مردم نمی‌دهند و اگر فردی درخواست وامی داشته باشد باید ضامن و چک و... ارایه دهد این درحالی است که در این مجتمع‌های بزرگ لوازم خانگی و سرا‌هایی که به همین منظور ساخته شده‌اند بدون هیچ ضامن و پیش‌پرداختی با اقساط بلندمدت لوازم خانگی را به مردم عرضه می‌کنند که با این اقدام تولیدکننده هم متضرر می‌شود، چراکه منابع مالی که قرار بود به بخش تولید وارد شود به بخش توزیع وارد می‌شود.

رواج حواله‌فروشی در بخش لوازم خانگی

او با بیان اینکه شاهد حواله‌فروشی در بخش لوازم خانگی هستیم، تصریح کرد: فردی که نیاز به پول دارد حواله کالای خود را در سطح عرضه می‌فروشد و آن را نقد می‌کند، این درحالی است که نیازمند سیاست‌گذاری بانک‌ها هستیم و اینکه منابع مالی باید در بخش خودرو، مسکن و زیرساخت‌های کشور وارد شود. آلبرت بغوزیان، کارشناس اقتصادی نیز در مورد تاثیر فروشگاه‌های بزرگ لوازم خانگی بر خرده‌فروشی‌ها گفت: زمانی که مال‌های بزرگ به وجود می‌آیند کم‌کم مغازه‌های کوچک‌تر از رده خارج می‌شوند و مردم هم این روز‌ها اگر خرید‌های عمده‌ای داشته باشند اغلب برای اینکه بتوانند قسطی این کالا‌ها را تهیه کنند به فروشگاه‌های بزرگ مراجعه می‌کنند.

تورم در ایران نسبت به کشور‌های دیگر به شدت بالاست

بغوزیان تصریح کرد: در هر محلی به جز مغازه‌های لوازم خانگی، فرش‌فروشی‌ها و بقالی‌ها و... هم هستند که مراجعه به این مغازه‌ها یا مجتمع‌های بزرگ دراختیار مصرف‌کننده است و این خرده‌فروشی‌ها هم اغلب تک‌فروشی می‌کنند، اما اگر تعداد مشتری‌های‌شان کم باشد چاره‌ای جز تغییر محل کار یا حذف‌شان باقی نمی‌ماند و تنها راه این است که سهام فروشگاه‌ها را بخرند و در سود این فروشگاه‌ها سهیم بشوند. این کارشناس اقتصادی با اشاره به تورم موجود در کشور خاطرنشان کرد: در کشور‌های دیگر تورم کم است و خرید اقساطی هم رونق دارد، اما در ایران باوجود تورم‌های بالا قدرت خرید مردم هم کاهش پیدا کرده است و یکی از راه‌ها برای فروش کالا‌ها می‌تواند ارایه تخفیف باشد، اما زمانی که تخفیفی نمی‌دهند کالا‌ها را به صورت قسطی می‌فروشند و تنها راهی که برای بهره‌مندی از کالایی باقی می‌ماند فروش اقساطی است و معمولا بانک‌ها هم از این فرصت استفاده می‌کنند و این وام‌ها را ارایه می‌دهند.

ورود شبکه بانکی به بخش توزیع لوازم خانگی

بغوزیان تصریح کرد: در کشور‌های دیگر مشکلی که وجود دارد تقاضای کم به دلیل عدم نیاز مردم برای خرید کالاست و به همین منظور کالا‌ها را هم به صورت اعتباری و هم با تخفیف‌های مناسب عرضه می‌کنند، اما در ایران مشکل اصلی عدم توانایی مردم در خرید کالاست که آن هم به دلیل افزایش قیمت‌هایی است که هر روز رخ می‌دهد و تنها راهی که برای فروشندگان باقی می‌ماند فروش اقساطی است.

این اقتصاددان در مورد ورود شبکه بانکی به بخش توزیع لوازم خانگی افزود: ورود شبکه بانکی به این بخش به دلیل سود بیشتر است و اینکه وام‌هایی که برای بخش توزیع لوازم خانگی داده می‌شود هم زودتر برمی‌گردد، چراکه سود بهتری دارد و تنها با وضع مقررات از سوی بانک مرکزی می‌توانند این موضوع را مهار کنند. او گفت: بهترین راه‌حل، مهار تورم است و اینکه قیمت کالا‌ها هر روز افزایش پیدا نکند و اعلام شد که اگر واردات لوازم خانگی ممنوع شده است به این دلیل است که مردم بتوانند کالای ایرانی را با قیمت مناسب‌تری بخرند، اما قیمت کالای ایرانی هم به‌شدت افزایش پیدا کرده است و عملا توان خرید کالای ایرانی هم از بین رفته است.

اعتماد