ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه لوازم خانگی به‌طور عمده از تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلا تأمین می‌شود، اما در ماه‌های اخیر تولیدکنندگان لوازم خانگی برای دریافت این ارز با مشکلاتی روبه‌رو شدند که با وجود تلاش‌های وزارت صمت و بانک مرکزی، بسیاری از صنایع ماه‌های در صف دریافت ارز ماندند و این موضوع نه تنها برنامه‌ریزی واحدهای تولیدی را با چالش روبه‌رو کرد، بلکه سیاست‌ها و هدف‌گذاری صادراتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شوک ارزی به صنعت لوازم خانگی

با راه‌اندازی مرکز مبادله طلا و ارز و سیاست جدید بانک مرکزی، شیوه تأمین ارز صنعت لوازم خانگی و بسیاری از صنایع دیگر تغییر کرد و ارز این تولیدکنندگان که از طریق ارز نیمایی و با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تأمین می‌شد، به نرخ حواله یعنی حدود ۳۵ هزار تومان تبدیل شد حتی گزارش‌هایی از ارائه ارز با قیمت ۴۴ هزار تومان نیز منتشر شده و همین موضوع شوک قیمتی را به لوازم خانگی از جانب ارز دولتی وارد کرد و این موضوع جدا از آن است که تولیدکنندگان بخشی از نیازهای ارزی خود را از بازار آزاد تأمین می‌کنند.

از آنجا که تولید لوازم خانگی، دومین صنعت بزرگ کشور به شمار می‌آید، دولت در راستای حمایت از آن، واردات محصولات نهایی این بخش را به‌طور کامل ممنوع کرده است، اما این صنعت همچنان با چالش ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

تأمین ارز در چند ماه گذشته یک چالش اساسی در صنعت لوازم خانگی بوده است که باعث شده قطعات وارداتی در گمرک دپو شوند.

یکی از راهکارهایی که بانک مرکزی برای روان‌سازی تخصیص ارز به تولیدکنندگان در نظر گرفت و در قالب یک لایحه در دولت نیز تصویب شد افزایش اختیارات بانک مرکزی بود که به‌طور مستقیم نقش واسطه را تبادلات ارزی صادرکنندگان و واردکنندگان ایفا کند و با این شیوه، بوروکراسی مربوط به تأمین ارز و فاصله بین تخصیص و تأمین ارز از بین برود، با این حال تولیدکنندگان بر این باورند که کمبود منابع مالی یا تأخیر در ارائه منابع، همچنین طولانی شدن فاصله ترخیص قطعات از گمرک خود به خود تولید لوازم خانگی را تحت تأثیر قرار خواهد داد و کاهش تولید در نهایت خود را در کاهش صادرات نشان خواهد داد.

ارزبری ۱.۵ میلیارد دلار تأمین مواد اولیه

به تازگی نیز محسن شکرالهی، مدیرکل دفتر صنایع لوازم خانگی وزارت صمت اعلام کرد که در یک ماه آینده مشکل تأمین ارز و تأمین مواد اولیه، اجزا و قطعات برای تولیدکنندگان لوازم خانگی رفع می‌شود.

او از هماهنگی بانک مرکزی، گمرک و دستور وزیر صمت برای حل مشکل تأمین ارز و تأمین تولیدکنندگان لوازم خانگی در یک ماه آینده خبر داد و گفت: با توجه به اینکه عمق ساخت لوازم خانگی در برخی محصولات بالا رفته ارزبری این محصولات نیز کاهش یافته است. به‌طور کلی صنعت لوازم خانگی برای تأمین مواد اولیه و قطعات سالانه ۱.۵ میلیارد دلار ارزبری دارد که به‌طور عمده از ارز نیمایی استفاده می‌کنند و در مواردی هم می‌توانند از ارز حاصل از صادرات، خود و دیگران بهره ببرند.

وعده اختصاص ارز تا ۱۲۵ درصد حداکثر نیاز

عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران درباره مشکلات تأمین ارز تولیدکنندگان برای واردات قطعات، اظهار می‌کند: به‌تازگی به نقل از مدیر کل لوازم خانگی و اداری وزارت صمت اعلام شد که محدودیت‌های ارزی برای واردات اجزا و قطعات لوازم خانگی برطرف شده و سازمان توسعه تجارت نیز بخشنامه‌ای اعلام کرد که واحدهای تولیدی می‌توانند تا ۱۲۵ درصد بیشترین مقطع واردات در دو سال گذشته ارز دریافت به اضافه اینکه بخش‌های بازرگانی امکان دریافت ارز تا ۸۵ درصد میزان استفاده شده دو سال گذشته را دارند.

او با اشاره به رکود یا ایستایی ایجاد شده در تخصیص ارز مربوط به ارز و قطعات لوازم خانگی می‌گوید: این رکود نزدیک به یک ماه است در پرداخت ارز به تولیدکنندگان ایجاد شده و امیدواریم با اجرای این بخشنامه و دستورالعمل‌های جدید، محدودیت‌های هفته‌های اخیر برطرف شود.

دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با اشاره به برخی ناهماهنگی‌های ایجاد شده در اختصاص ارز، یادآور می‌شود: وزارت صمت به دنبال این بود که پرونده واحدهای تولیدی پس از تأیید وزارت صمت بازگردند و بخشی از ایستایی به دلیل این تبادلات ایجاد شده بود، اما قرار است با اجرای بخشنامه جدید این محدودیت‌ها برطرف شود.

نبود سیاست‌های ثابت و مشخص

او انتظار تولیدکنندگان برای دریافت ارز مورد نیاز تأمین مواد اولیه را یک سردرگمی توصیف کرد و ادامه می‌دهد: نباید وضعیت کنونی ایجاد می‌شد دلیل اصلی هم این است که برخی مسئولان، سیاست‌ها و استراتژی ثابت و مشخصی را در پیش نمی‌گیرند تا با حرکت در مسیر آن ابهامات و مشکلات برای صنایع ایجاد نشود.

هاشمی نبود این سیاست‌های ثابت را زمینه ساز ورود شوک‌های پیاپی به پیکره صنعت بیان کرد و ادامه می‌دهد: وزارت صمت قول‌هایی در زمینه ارائه برنامه‌های مشخص در این زمینه داده‌اند، همچنین قرار است به سرعت پرونده واحدهای تولید متقاضی دریافت ارز به جریان بیفتد، البته بر اساس آنچه اعلام شده است، ارز مورد نیاز برای طرح‌های توسعه و خرید ماشین‌آلات مشمول این دستور نمی‌شود و پرونده این متقاضیان به شکل موردی در وزارت صمت بررسی و به بانک مرکزی فرستاده خواهد شد.

انتظار ۲ تا ۳ ماهه برای دریافت ارز

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی نیز در این باره می‌گوید: صحبت تولیدکنندگان این است که آنها پول خود را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهند تا بتوانند ارز مورد نیاز خود را برای واردات تأمین کنند اما دو ماه تا دو ماه و نیم طول می‌کشد که این ارز در اختیار آنها قرار گیرد.

او خاطرنشان می‌کند: این یکی از موانع بزرگ تولید بود که در نشست ماه رمضان رئیس جمهور با تولیدکنندگان نیز مطرح شد و با قول وزیر صمت قرار شد که مسئله برطرف شود زیرا بعضی از لوازم خانگی نیاز به تهیه و تأمین قطعات و مواد اولیه وارداتی دارد.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به برنامه‌ریزی صنایع برای خط تولید اظهار می‌کند: کارخانجات تا زمان مشخصی می‌توانند در انتظار تأمین قطعات و مواد اولیه وارداتی بمانند، در صورتی که این مواد در زمان مشخصی به دست آن‌ها نرسد، خط تولید متوقف می‌شود.

او یکی از دغدغه‌های همیشگی تولیدکنندگان را تأمین مواد مورد نیاز وارداتی می‌داند و اضافه می‌کند: بارها اتفاق افتاده که کالای صنایع وارد گمرک شده است و هزینه خرید آن‌را نیز دو ماه زودتر پرداخت کرده‌اند، با این حال دو ماه کالا در گمرک مانده است تا بانک مرکزی ارز مورد نیاز آن را پرداخت کند.

توقف خط تولید و ایجاد کمبود در بازار

پازوکی همگامی بانک مرکزی با تولیدکنندگان را برای تأمین قطعات و مواد اولیه وارداتی ضروری دانست و یادآور می‌شود: در صورتی که کارخانجات تولیدی بدانند که ارز مورد نیاز خود را چند ماه بعد دریافت می‌کنند، می‌توانند به شکلی برنامه‌ریزی کنند که تا رسیدن سفارش خود به تولید خود ادامه دهند، اما خبری که از سوی وزارت صمت برای حل این مشکل اعلام شد بسیار امیدبخش است.

او تاکید می‌کند: این رویه مانع از تکرار کمبودهای مقطعی در بازار مصرف می‌شود زیرا هنگامی که یک خط تولید متوقف شود، عرضه محصول در بازار امکان‌پذیر نیست و کمبود کالا اتفاق می‌افتد این به زیان تولیدکنندگانی است که باید هزینه‌های جاری خود از جمله حقوق کارگران را بپردازند، اما به دلیل کمبود مواد اولیه، ناگزیرند خط تولید را متوقف کنند.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به تشدید تحریم‌های اقتصادی از سال ۱۳۹۶ اظهار می‌کند: دلیل اصلی مشکلات ایجاد شده در تأمین ارز مورد نیاز تنگناهای تحریمی دولت است، تا پیش از سال ۹۶ این مشکلات وجود نداشت و دولت ارز مورد نیاز تولیدکننده را تأمین می‌کرد، اما اکنون صادرکنندگان نیز باید ارز حاصل از مبادلات خود را در سامانه نیما بفروشند، در حالی که برای صادرات خود ارز نیمایی دریافت نکرده‌اند.

در ماه‌های اخیر، تخصیص ارز برای بیشتر صنایع با مشکل مواجه بوده است، به‌طوری که بارها شاهد تذکر اعضای اتاق بازرگانی و سایر نمایندگان بخش خصوصی در این باره بودیم، اکنون نیز باید منتظر عمل به وعده‌ها ماند.

ایمنا