بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت صمت، حجم صادرات لوازم خانگی کشورمان در سال 1401 برابر با 440 میلیون دلار بود که نسبت به سال 1400 رشد 12 درصدی را تجربه کرده است. این رقم معادل 0.7 درصد از کل صادرات غیرنفتی کشور را در بر می‌گیرد. اما این صخنت برای حضر فعال در بازارهای جهانی مشکلات متعددی دارد.

آمارهای وزارت صمت می‌گوید: کشورهای عراق، افغانستان، تاجیکستان و آسیای میانه بیشترین مقصد صادرات لوازم خانگی کشورمان هستند. به گفته فاطمی امین، وزیر صمت سابق دولت سیزدهم، سهم لوازم خانگی در صادرات بخش صنعت کشور در سال گذشته 5.8 درصد بوده است که عمده محصولات لوازم خانگی صادراتی شامل یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی، کولر گازی و تلویزیون بود.

روایت وزارت صمت از رشد 64درصدی صادرات لوازم خانگی

رقم صادراتی صنعت لوازم خانگی در سال 1400 معادل 393 میلیون دلار بوده است. طبق آمارهای منتشر شده در سال گذشته 64 درصد از کل صادرات لوازم خانگی متعلق یخچال و فریزر، 16‌ درصد به تجهیزات سرمایشی و گرمایشی، و 7 درصد لوازم خانگی کوچک بوده است.

طبق گفته مقام وزارت صمت نیاز کشور به تلویزیون سالیانه دو میلیون دستگاه است و این در حالیست که اکنون تولید کشور ۱.۸ میلیون دستگاه است که معادل رشد 30 درصدی نسبت به سال 1400 است. این میزان تقریبا معادل 90 درصد نیاز کشور به تلویزیون است.

چالش‌های ارزی صنعت لوازم خانگی

درحالی که وزارت صمت از وضعیت مطلوب بازارهای صادراتی لوازم خانگی خبر می‌دهد، طبق گفته عباس هاشمی، دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی، سال گذشته ۱.۴ میلیارد دلار تخصیص ارز برای صنعت لوازم‌خانگی را شاهد بودیم، چنانچه مسئولان بخواهند امسال نیز به همین میزان تخصیص ارز در نظر بگیرند، برای فصل بهار ۳۵۰ میلیون دلار باید تخصیص می‌یافت؛ این در حالی است که کمتر از نیمی از این رقم تخصیص یافته است.

بازار صادرات لوازم خانگی ایران؛ نگران کننده یا امیدوارکننده؟

در شرایطی که حدود 200 واحد تولید لوازم خانگی در کشور عزم خود را برای رشد 20 درصدی تولید در سال 1402 جزم کرده‌اند، مشکلاتی که از پیش در دل این صنعت باقی مانده و دغدغه‌هایی که هرروز به آن افزوده می‌شود، موجب نگرانی در صنعت لوازم خانگی شده است.

برخی از کارشناسان و مقامات صنفی این صنعت عقیده دارند صنعت لوازم خانگی به لحاظ کیفیت توان رقابت با تولیدکنندگان منطقه‌ای را دارد به شرط اینکه دولت بتواند با یک سری سیاست‌های حمایتی و تشویقی از این صنعت حمایت کند. از دید تولیدکنندگان دولت با قیمت‌گذاری دستوری موانع بزرگی را پیش پای این صنعت گذاشته و جلوی صادرات را گرفته است؛ در حالی که از آن طرف دولت ادعا دارد در حوزه صادرات موفق عمل می‌کند.

تحریم‌ها و نپیوستن ایران به FATF بلای جان صنعت داخلی

آثار تحریم بر پیکره اقتصاد ایران و در رأس آن صنعت بر کسی پوشیده نیست. صنعت لوازم خانگی هم در دوره‌های مختف زیر تیغ تحریم‌ها با چالش جدی رو به رو شده است.

علیرضا محمدی دانیالی، رییس هیات مدیره انجمن صنایع لوازم خانگی ایران چندی پیش در رابطه با آثار تحریم‌ها بر این صنعت به خبرگزاری بازار گفته بود: تحریم‌ها و نپیوستن ایران به FATF، رشد بالای نقدینگی و تورم بالای ۵۰ درصد و سود بانکی ۳ درصد موانع و مشکلات کل صنعت از جمله صنعت لوازم خانگی است.

همچنین، چندی پیش عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی کشور هم به اهمیت FATF (گروه ویژه اقدام مالی) برای افزایش صادرات ایران اشاره کرده بود و گفته بود: نمی توان FATF را قبول نکرد و انتظار داشته باشیم در بازارهای جهانی سهیم شویم. البته باید در نظر داشت که سهم بخش R&D در مولدسازی صنایع لوازم خانگی کشور نیز پایین است و بنابراین در این بخش نیز باید توسعه داشته باشیم.

او با تاکید بر اینکه باید از سیاست اقتصاد بدون نفت و تک محصولی خارج شویم ادامه داد: حمایت از صنعت و توسعه پایدار اهمیت زیادی دارد. سهم مالیات صنعت 68 درصد از کل مالیات کشور است و این با دیگر شرایط همخوانی ندارد. این سیاست باعث می شود سفره صنعت کوچک تر از قبل شود و در آینده سیگنال مثبتی برای سرمایه گذاری مولد ایجاد نخواهد کرد.

رشد تورم در سال 1401 و در سال جاری منجر به یک رکود عمیق در بازارها شده است، روند رو به رشد تورم و تداوم چالش‌های تولید منجر به افزایش چالش‌های این صنعت شده است. قیمت تمام شده بالای محصولات و تشدید بحران‌های برای مراودات مالی بین المللی بازارهای صادراتی را هم تحت تاثیر قرار داده است.

رشد 300 تا 700درصدی تورم تولید در صنعت لوازم خانگی

در حالی که دولت مدعی است که تورم عمومی کشور سالانه بین ۴۰ تا ۵۰ درصد بوده در گزارش‌هایی اعلام شده که تورم مواد اولیه لوازم خانگی از سال ۹۷ تاکنون ۳۰۰ تا ۷۰۰ درصد بوده که بخشی از آن تحت تاثیر رشد قیمت ارز و بخشی هم ناشی از انحصار عرضه مواد اولیه و اجبار شرکت های تولیدکننده به تامین این مواد در بازار آزاد است. همین موارد بر میزان قیمت تمام شده محصولات تاثیر گذاشته و مزیت رقابتی محصولات ایرانی را در بازارهای صادراتی از بین برده است.

سردرگمی‌های تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم خانگی

محمدرضا شهیدی، دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری در گفتگو با «اکونگار» گفت: دولت تبدیل به کارخانه بخشنامه سازی شده است. تعدد بخشنامه، دستورالعمل و شیوه‌ها بسیار افزایش یافته و این اتفاق باعث سردرگمی تولیدکنندگان شده است. تولیدکننده عملا قدرت برنامه ریزی خود را از دست داده و نمی‌داند بر اساس چه مقرراتی باید برای تولید ماه‌های آینده خود برنامه ریزی کند.

او همچنین افزود: از وقتی ورود قانونی برندهای خارجی متوقف شد، واردات قاچاق به شدت افزایش پیدا کرد. در واقع نکته مهم این است که 30 درصد قیمت تولیدات به دولت در قالب مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر سود، مالیات بر فروش و انواع عوارض پرداخت می‌شود.

شهیدی ادامه داد: قاچاقچی از عوارض گمرکی و مالیات و سایر پرداخت ها معاف است. شما می‌بینید که کالای قاچاق به راحتی خرید و فروش می‌شود و سهم بزرگی از بازار را در اختیار دارد. بنابراین در ظاهر جلوی واردات گرفته شده، اما در واقعیت کالای خارجی با امتیازات ویژه تری در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد.

اکونگار